Kişiler ölümlerinin ardından malvarlıklarına ne olacağını ölüme bağlı tasarruf işlemleri sayesinde karar verebilirler.
Ölüme bağlı tasarruf işlemlerinden biri de vasiyetnamelerdir. Vasiyetname, kişinin ölümünden sonra yapılmasını istediklerini sözlü veya yazılı olarak beyan etmesidir.
Vasiyetname ile mirasbırakan, ölümünden sonra sonuç doğurmak üzere malvarlığı üzerinde işlem yapar.
Vasiyetname, tek taraflı hukuki işlemdir. Yani işlemin geçerli olabilmesi için mirasçılara bildirilmesi veya açıklanması gerekmez.
Vasiyetname ile Hangi İşlemler Yapılabilir?
Vasiyetname ile şu işlemler yapılabilir;
- Mirasçı atanabilir.
- Tasarrufta bulunulabilir.
- Vakıf kurulabilir.
- Mirasın paylaşımına ilişkin kurallar konulabilir.
- Vasiyeti yerine getirme görevlisi atanabilir.
- Mirasçılıktan çıkarılabilir.
Yukarıdaki gibi işlemler yapılabilir. Ancak mirasbırakan bazı işlemleri de yapamaz. Bu işlemler şu şekildedir;
- Yasal mirasçılarının saklı payları ihlal edilemez.
- Ahlaka ve hukuka aykırı işlem yapılamaz.
Vasiyetname Şartları Nelerdir?
Vasiyetnamenin geçerli olabilmesi için hem şekil hem de usule ilişkin şartların varlığı aranır. Bu şekil ve usul şartları vasiyetnamenin türüne göre değişiklik göstermektedir.
Ancak bir vasiyetnamenin geçerli olabilmesi için genel itibariyle şu şartların varlığı aranır;
- Vasiyetname düzenleyenin ayırt etme gücü olmalıdır.
- Vasiyetname düzenleyen 15 yaşını doldurmuş olmalıdır.
- Saklı paylı mirasçıların hakları ihlal edilmemelidir.
Vasiyetname Türleri
TMK madde 531’e göre “Vasiyet, resmî şekilde veya mirasbırakanın el yazısı ile ya da sözlü olarak yapılabilir.”
Buna göre vasiyetname türleri şunlardır;
- Resmi Vasiyetname
- El Yazılı Vasiyetname
- Sözlü Vasiyetname
Resmi Vasiyetname
Resmi vasiyetname, TMK madde 532’de hüküm altına alınmıştır:
“Madde 532 - Resmî vasiyetname, iki tanığın katılmasıyla resmî memur tarafından düzenlenir.
Resmî memur, sulh hâkimi, noter veya kanunla kendisine bu yetki verilmiş diğer bir görevli olabilir.”
Resmi vasiyetname, aşağıdaki adımlara göre yapılır:
- Mirasbırakan, son arzularını resmi memura bildirir.
- Memur, vasiyetnameyi yazar veya yazdırır.
- Yazılan vasiyetname mirasbırakanın okuması için verilir.
- Mirasbırakan, vasiyetnameyi okuyup imzalar.
- Memur, vasiyetnameyi tarih koyarak imzalar.
- Mirasbırakan vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini tanıklara beyan eder.
- Tanıklar, mirasbırakanın kendileri önünde beyanda bulunduğunu ve mirasbırakanın ehil olduğunu yazarak imzalarlar.
Görüldüğü üzere resmi vasiyetnamenin geçerli olması için tanıkların vasiyetname içeriğini bilmelerine gerek yoktur.
TMK madde 536’da memur veya tanık olamayacak kişiler hüküm altına alınmıştır. Fiil ehliyeti olmayan, kamu hizmetinden yasaklı, okuryazar olmayan kişiler memur veya tanık olamaz.
Ayrıca mirasbırakanın eşi, hısımları, kardeşleri ve bu kişilerin eşleri de memur veya tanık olamaz.
Yine vasiyetnameden faydalanacak kişilerin tanık veya memur veya bu kişilerin kan hısımları, kardeşleri ve eşleri olmaması gerekir.
Resmi vasiyetnamenin yapılma aşamalarından biri mirasbırakanın vasiyetnameyi okuyup imzalaması gerektiği için mirasbırakanın okuma-yazma bilmesi gerekir. Fakat okuma yazma bilmeyen veya görme engelli mirasbırakan da resmi vasiyetname yapabilir.
Bu durumda resmi memur vasiyetnameyi iki tanığın önünde mirasbırakana okur ve mirasbırakan da vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini beyan eder.
Bu tarz resmi vasiyetname yapıldığı durumlarda tanıklar hem kendileri önünde vasiyetnamenin mirasbırakana okunduğunu ve mirasbırakanın vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini beyan ettiğini hem de yapılan beyanın kendi önlerinde yapıldığını ve mirasbırakanın ehil olduğunu yazarak altına imza atarlar.
Tanıkların yapacakları beyanlar önemlidir. Çünkü Yargıtay 3. Hukuk Dairesi 2015/4647 E. 2016/2487 K. sayılı ilamına göre “Somut olayda; mirasbırakanın okur yazar olmadığı anlaşılmaktadır. Bu durumda vasiyetçinin, düzenlenen vasiyetnamenin son arzularına uygun olduğunu beyan etmesi yeterli değildir. Tanıkların da, vasiyetçinin kendi önlerinde beyanda bulunduğunu ve onu tasarrufa ehil gördüklerini ifade edip, bu sözlerin yazılması ile de yetinilmeyip vasiyetnamenin kendi yanlarında resmi memur tarafından vasiyetçiye okunduğunu ve onun vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini beyan ettiğini de belirtmeleri ve bu beyanlarının altını imzalamaları gerekmektedir.”
El Yazılı Vasiyetname
TMK madde 538’de el yazılı vasiyetname açıklanmıştır. Buna göre:
“Madde 538- El yazılı vasiyetnamenin yapıldığı yıl, ay ve gün gösterilerek başından sonuna kadar mirasbırakanın el yazısıyla yazılmış ve imzalanmış olması zorunludur. El yazılı vasiyetname, saklanmak üzere açık veya kapalı olarak notere, sulh hâkimine veya yetkili memura bırakılabilir.”
Madde metnine göre el yazılı vasiyetname tamamen mirasbırakanın el yazısı ile yazılması gereken bir vasiyetname türüdür. Vasiyetnamenin el yazısı ile yazılmış olması vasiyetnameyi bizzat mirasbırakanın hazırladığının ispatıdır.
Vasiyetnamenin el yazılı olma şartına tarih de dahildir. Mirasbırakan gün, ay, yıl olarak tarihi açıkça yazmalıdır. Tarihin belirlenebilir olması murisin akıl sağlığının tespitinde önemlidir.
Ayrıca vasiyetnamenin mirasbırakan tarafından imzalanması gerekir. Parmak izi veya mühür imza yerine kullanılamaz.
Mirasbırakan yukarıdaki şartlara uyduğu takdirde her materyal üzerinde vasiyetname hazırlayabilir.
Sözlü Vasiyetname
TMK madde 539’da sözlü vasiyetname hüküm altına alınmıştır:
“Madde 539- Mirasbırakan; yakın ölüm tehlikesi, ulaşımın kesilmesi, hastalık, savaş gibi olağanüstü durumlar yüzünden resmî veya el yazılı vasiyetname yapamıyorsa, sözlü vasiyet yoluna başvurabilir.
Bunun için mirasbırakan, son arzularını iki tanığa anlatır ve onlara bu beyanına uygun bir vasiyetname yazmaları veya yazdırmaları görevini yükler.
Resmî vasiyetname düzenlenmesinde okur yazar olma koşulu dışında, tanıklara ilişkin yasaklar, sözlü vasiyetteki tanıklar için de geçerlidir.”
Sözlü vasiyetname hazırlanabilmesi için olağanüstü durumlarının varlığı gerekir. Ayrıca mirasbırakan bu durum sebebiyle el yazılı veya resmi vasiyetname düzenleyemiyor olmalıdır.
Sözlü vasiyetname yapılabilmesi için aşağıdaki adımların uygulanması gerekir:
- Mirasbırakan son arzularını 2 tanığa anlatır.
- İki tanık son arzulara uygun şekilde vasiyetname yazar veya yazdırır.
- Hazırlanan vasiyetname tanıklar tarafından imzalanır.
- Hazırlanan vasiyetname vakit kaybetmeden sulh hukuk mahkemesine verilir.
- Tanıklar mirasbırakanın ehil olduğunu, son isteklerini olağanüstü durum içinde kendilerine anlattıklarını hakime beyan eder.
Sözlü vasiyetname, olağanüstü durumun sona ermesinden sonra 1 ay geçmekle hükümden düşer. Bu bir aylık süre geçtikten sonra vasiyetnamenin iptali davası açmaya gerek yoktur.
Vasiyetnamenin İptali
Vasiyetnamenin iptaline ilişkin sebeplerin varlığı halinde vasiyetnamenin iptali davası açılabilir.
Bu sebepler şunlardır:
1-) Ehliyet
Vasiyetnamenin geçerli olması için murisin ehil olması gerekir. Vasiyetnamenin geçerli olması için ehliyet şartları şunlardır:
- Ayırt etme gücüne haiz
- 15 yaşını doldurmuş
Muris bu şartlara uymadığı durumda iptal davası açılabilir.
2-) İrade Sakatlığı
Murisin vasiyetnameyi düzenlediği anda irade sakatlığı sebepleri bulunduğu takdirde iptal davası açılabilir. İrade sakatlığı sebepleri yanılma, aldatma ve korkutmadır.
Muris, irade sakatlığı sebepleri nedeniyle vasiyetname hazırlamışsa, aldatma ve yanılma halinde yanıldığını veya aldatıldığını öğrendiği tarihten itibaren; korkutma durumunda korkutmanın etkisi geçtikten sonra 1 yıl içinde tasarruftan dönebilir.
Muris 1 yıl içinde vasiyetnameden dönmediği sürece mirasçılar irade sakatlığı sebebiyle iptal davası açamazlar. Ancak 1 sene içinde mirasbırakan vefat etmişse mirasçılar dava açabilir.
3-) Hukuka ve Ahlaka Aykırılık
Vasiyetnamenin içeriği, varsa koşullar veya yüklemeler hukuka ve ahlaka uygun olmalıdır. Aksi durumda iptal davası açılabilir.
Ölüme bağlı tasarrufun bağlandığı koşul, başkalarını rahatsız edici olduğu durumlarda iptali istenebilir.
4-) Vasiyetnamenin Şekli
Muris, vasiyetname yaparken vasiyetnamenin türüne göre şekil şartlarına uymak zorundadır. Aksi takdirde iptal davası açılabilir.
Davacı açıklanan iptal sebeplerinin varlığını, hak sahibi olduğunu öğrendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde iptal davası açmalıdır.
Bu bir yıllık süre vasiyetnamenin açılıp okunması ile başlar. Davacı vasiyetnamenin açıldığı tarihten itibaren iyiniyetli davalılara karşı 10 yıl, kötüniyetli davalılara karşı 20 yıl içinde dava açmalıdır.
Vasiyetnamenin İptalinde Yetkili ve Görevli Mahkeme
Vasiyetnamenin iptali davasında görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesi, yetkili mahkeme ise murisin yerleşim yeri mahkemesidir.
Vasiyetnamenin Açılması
TMK madde 596’de vasiyetnamenin açılması hüküm altına alınmıştır. Buna göre “Vasiyetname, geçerli olup olmadığına bakılmaksızın tesliminden başlayarak bir ay içinde mirasbırakanın yerleşim yeri sulh hâkimi tarafından açılır ve ilgililere okunur. Bilinen mirasçılar ve diğer ilgililer vasiyetnamenin açılması sırasında diledikleri takdirde hazır bulunmak üzere çağrılır. Mirasbırakanın sonradan ortaya çıkan vasiyetnameleri için de aynı işlemler yapılır.”
Murisin vefatından sonra vasiyetname derhal sulh hukuk mahkemesine teslim edilir. Vasiyetnamenin geçersiz olduğu düşünülse bile sulh hukuk mahkemesine teslim edilmesi zorunludur.
Kanun maddesine göre vasiyetname teslim edildikten sonra 1 ay içinde açılır. Bilinen mirasçılara çağrı yapılır. Çağrı sonucu mirasçılar gelmese bile sulh hukuk mahkemesinde vasiyetname açılır ve okunur. Vasiyetnamenin okunduğuna ilişkin tutanak düzenlenir.
Vasiyetnamenin açılması önemlidir. Çünkü iptal davasında uygulanacak hak düşürücü süre vasiyetnamenin açılması tarihinden başlar.
EN İYİ AVUKAT, ESKİŞEHİR AVUKAT, ESKİŞEHİR EN İYİ AVUKAT, MİRAS AVUKATI, MİRAS DAVASI, MİRAS ALMA
